Voedingspercepties: met de paplepel ingegeven?

Wereldwijd kampt bijna één op de drie mensen met overgewicht. Ruim twee miljard volwassenen en kinderen hebben gezondheidsproblemen doordat ze te zwaar zijn. Dat zijn er twee keer zoveel als in 1980 en maakt obesitas een van de grootste uitdagingen van deze tijd. Ook wetenschappers buigen zich over deze groeiende en verontrustende evolutie. Waarom eten mensen te veel? En hoe kunnen we dat oplossen?

Voeding is al langer een van de favoriete onderzoeksdomeinen van professor Barbara Briers die lesgeeft aan de Vlerick Business School. “Te veel eten is een van de grootste doodsoorzaken in het Westen. Het is toch frappant dat we bezwijken aan een overvloed van eten? Dergelijke sociaal-maatschappelijke vragen houden me bezig en bestudeer ik graag. In de hoop nieuwe inzichten te verwerven die kunnen bijdragen aan oplossingen in de strijd tegen overgewicht en obesitas.”

Meer specifiek onderzoekt Briers hoe kinderen de opvatting ontwikkelen dat lekkere en gezonde voeding vaak niet samengaan. Met haar team bekijkt ze welke impact dat op lange termijn heeft op het lichaamsgewicht en de algemene gezondheid van kinderen. Het onderzoek, dat internationaal wordt uitgerold, situeert zich zo op het snijvlak van (voedings)psychologie en consumentengedrag.

Culturele verschillen

Barbara Briers: “Volwassenen die geloven dat lekker eten en gezond eten niet samengaan, kampen vaker met overgewicht. Er is een duidelijk verband tussen die perceptie en hun BMI, dat blijkt uit voorgaand onderzoek. Meer zelfs, hoe sterker die overtuiging, hoe hoger de BMI-score uitloopt. Al zijn er uiteraard uitzonderingen en spelen ook culturele verschillen mee.”

“Zo zien we dat die perceptie van ‘lekkere en gezonde voeding gaan niet samen’ in de Verenigde Staten veel sterker aanwezig is dan in pakweg Frankrijk, waar gezond eten wel sneller geassocieerd wordt met lekker eten. Er is fundamenteel onderzoek nodig om die verbanden bloot te leggen, overal ter wereld, van Amerika over West-Europa tot Azië.”

Daarbij onderzoekt professor Briers of kinderen die voedingsovertuiging delen. Gaat dat geloof over van ouder op kind? En op welke specifieke leeftijd wordt die opvatting dan overgenomen: gebeurt dat in de lagere school of nog vroeger? “Binnen diezelfde familiale context willen we ook het belang onderzoeken van intrinsieke motivatie en externe beloning."

"We denken dat ouders die niet geloven dat gezond eten ook lekker kan zijn vaker een beloning gebruiken. Genre ‘als je je appel opeet, krijg je een koekje of mag je langer opblijven’. Terwijl ouders die vinden dat lekker en gezond eten wel samengaan, minder geneigd zijn om dat te doen. Ze koppelen er geen externe beloning aan, ze plaatsen niets tegenover het gezonde eetgedrag. Uiteraard is zo’n intrinsieke motivatie beter dan de behoefte aan een externe beloning, simpelweg omdat je dan echt gelooft dat gezond eten lekker is.”

Dilemma: koekje of niet?

In een derde luik focust het onderzoek op de impact van voedingsdilemma’s. Wat als een kind zelf geen keuzes moet maken – bijvoorbeeld in een gezinscultuur van samen aan tafel of ‘eten wat de pot schaft’ – versus wél blootgesteld worden aan voedingskeuzes.

“Kinderen moeten dan de afweging maken, een koekje of niet, en komen in een ‘conflict van eten’ terecht waarbij kiezen verliezen is. Dat leidt vaak tot compromissen, waarbij iets ten koste gaat van iets anders. We willen kinderen op langere termijn volgen om de impact te onderzoeken als je zelf verantwoordelijk bent voor je voedingskeuze.”

Daarbij wordt ook de socio-culturele achtergrond van landen in kaart gebracht. Denk aan het Amerikaanse gedachtegoed waarbij je zelf verantwoordelijk bent voor je falen of succes, versus de meer West-Europese overtuiging dat je ook wat geluk in het leven moet hebben.

“Hoe zit dat met die hedonistische kost? Trekken Amerikanen die sterk geloven in de Amerikaanse droom, waarin je alles kan bereiken als je maar wil, die zwart-witstelling door als het op voeding aankomt? Het ene ten koste van het andere? Zeker voor deze socio-culturele verschillen is een internationale visie altijd welkom. Daarom werken we samen met drie internationale onderzoekers in Singapore, Grenoble en Toulouse.”

Onderzoek in scholen

Data verzamelen is de eerste concrete stap in dit grootschalige onderzoek dat in september 2020 van start ging. Het team van professor Briers zal heel wat ouders en kinderen bevragen over hun voedingsperceptie.

“Scholen zijn erg geïnteresseerd. Voeding is dan ook een thema dat leeft. En hoe mooi zou het zijn als we straks onderzoeksresultaten kunnen voorleggen waarmee overheden beleidsmatig aan de slag kunnen? Net als de klimaatopwarming is de problematiek van overgewicht en obesitas een uitdaging voor de mensheid. Ik vind het belangrijk dat het resultaat van mijn onderzoek een waardevolle bijdrage vormt voor het leven van elke dag.”